برآورد پارامترهای ژنتیکی و بازدهی ناشی از انتخاب برخی صفات زراعی گلرنگ در دو تاریخ کاشت بهار و تابستان

با توجه به نیاز فزاینده کشور به روغن های خوراکی، توسعه کشت دانه های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار است. از بین دانه های روغنی سازگار با شرایط کشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی ایران و مقاوم به تنش های خشکی و شوری از آینده نوید بخشی برخوردار است .گلرنگ در اصفهان، بعد از برداشت غلات دانه ریز به عنوان محصول دوم در سطح نسبتا وسیعی کشت می شود. این پژوهش در سال 1391-1390 به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی و بازدهی ناشی از انتخاب برخی صفات زراعی گلرنگ در دو تاریخ کاشت زود هنگام بهاره و تابستانه انجام شد در این آزمایش 27 ژنوتیپ گلرنگ در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در هر کدام از دو تاریخ کاشت در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در لورک نجف آباد ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که در هر دو تاریخ کاشت (زود هنگام بهاره و تابستانه) بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر تمام صفات داشته است، بعلاوه صفات روز تا گلدهی، روز تا 50 درصد گلدهی، عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح نسبت به سایر صفات، بیشتر تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفتند. اثر متقابل ژنوتیپ و تاریخ کاشت نیز برای تمام صفات به جز تعداد دانه در طبق و تعداد انشعاب در بوته معنی دار بود. ضرایب همبستگی فنوتیپی نشان داد که در هر دو تاریخ کاشت صفات ارتفاع بوته، تعداد طبق در بوته و وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در بوته داشتند. از بین اجزای عملکرد در تاریخ کاشت اول صفت تعداد دانه در طبق و در تاریخ کاشت دوم وزن دانه در طبق بیشترین ضریب همبستگی را با عملکرد دانه در بوته داشتند. برآورد وراثت پذیری عمومی و ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی حاکی از وجود تنوع ژنتیکی و قابل ملاحظه برای اکثر صفات مورد مطالعه در هر دو تاریخ کاشت می باشد. میزان وراثت پذیری عمومی تمام صفات به جز عملکرد دانه در بوته و عملکرد در واحد سطح، در تاریخ کاشت دوم بیشتر از تاریخ کاشت اول بود. نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون مرحله ای برای عملکرد دانه در بوته نشان داد که در تاریخ کاشت اول صفات تعداد دانه در طبق، تعداد طبق و وزن هزار دانه بترتیب وارد مدل شدند و جمعاً 95 درصد تغییرات عملکرد دانه در بوته را توجیه کردند و در تاریخ کاشت دوم نیز اجزای عملکرد شامل تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، و وزن هزار دانه وارد مدل شدند که در مجموع 89 درصد از تغییرات عملکرد دانه در بوته را توجیه کردند. با توجه به نتایج تجزیه رگرسیونی می توان نتیجه گرفت که برای افزایش عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول گزینش غیر مستقیم بایستی ابتدا روی تعداد دانه در طبق و سپس تعداد طبق در بوته را افزایش داد و برای تاریخ کاشت دوم بایستی ابتدا تعداد طبق در بوته و سپس تعداد دانه در طبق صورت پذیرد.